Δημογεροντία
Ο θεσμός των «δημογεροντιών» στην Κρήτη ίσχυσε στα τελευταία σαράντα χρόνια της τουρκικής κυριαρχίας (1858-1900). Πρόκειται για ένα μόρφωμα θεσμού κοινοτικής αυτοδιοίκησης, στα πλαίσια των προνομίων που παρείχαν οι Οθωμανοί στους Χριστιανικούς κυρίως πληθυσμούς για να αποφύγουν την έξαρση των εθνικού χαρακτήρα επαναστατικών εξεγέρσεων. Γράφει για αυτόν τον θεσμό η Κάλλια Καλλιατάκη – Μερτικοπούλου: Η κοινοτική αυτοδιοίκηση των Χριστιανών της Κρήτης, παρά τις υποσχέσεις του Πορθητή Κιοπρουλή, κατακτήθηκε αργοπορημένα και δύσκολα, σε σύγκριση προς τις υπόλοιπες επαρχίες της Αυτοκρατορίας. Προεστώτες, πρόκριτοι, πρωτόγεροι και συμβούλια γερόντων μνημονεύονται από την πρώιμη τουρκοκρατία, αλλά τακτικά συγκροτημένα δημογεροντιακά σώματα ελλείπουν. Ο δημογεροντιακός θεσμός αναγνωρίσθηκε επίσημα το 1858, οπότε συστήθηκαν στις έδρες των τριών τμημάτων, δηλαδή στα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, οι χριστιανικές και μουσουλμανικές κεντρικές δημογεροντίες, με εκπροσώπους των πόλεων και των επαρχιών. Στη δικαιοδοσία των δημογεροντιών αναγόταν η επίλυση προβλημάτων οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, καθώς και η επιστασία κοινωφελών καταστημάτων, σχολείων, νοσοκομείων κ.α. Οι δημογεροντίες παρενέβαιναν και στη διαχείριση των ορφανικών περιουσιών (μέσω της Χριστιανικής Ορφανικής Τραπέζης.) Συγκεκριμένα επιτρόπευαν τα ορφανά από πατέρα ανήλικα παιδιά και διακανόνιζαν τα περιουσιακά τους στοιχεία μέχρι να ενηλικιωθούν. Το αρχείο της Δημογεροντίας Ηρακλείου απεικονίζει ακριβώς το σύνολο αυτών των δραστηριοτήτων και την βήμα προς βήμα εξέλιξή τους από το 1858 έως το 1900 περίπου.ς.
Νο. | Κωδικός Τεκμηρίου | Τίτλος Αρχείου | Τίτλος Υποαρχείου | Αριθμός Φακέλου | Είδος Τεκμηρίου | Έτος Έκδοσης | Αριθμός Σελίδων |
---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 9870 | ΑΔΗ | 47 | Πρωτότυπο | 1871 | 886 | |
2 | 9122 | ΑΔΗ | 46 | Πρωτότυπο | 1871 | 747 | |
3 | 8321 | ΑΔΗ | 45 | Πρωτότυπο | 1871 | 800 | |
4 | 7715 | ΑΔΗ | 44 | Πρωτότυπο | 1871 | 605 | |
5 | 7361 | ΑΔΗ | 43 | Πρωτότυπο | 1871 | 353 | |
6 | 6737 | ΑΔΗ | 42 | Πρωτότυπο | 1870 | 623 | |
7 | 662 | ΑΔΗ | 32 | Πρωτότυπο | 1870 | 617 | |
8 | 62833 | ΑΔΗ | 4 | 6 | Πρωτότυπο | 1881-1883 | 607 |
9 | 6217 | ΑΔΗ | 41 | Πρωτότυπο | 1870 | 519 | |
10 | 61565 | ΑΔΗ | 4 | 5 | Πρωτότυπο | 1882-1883 | 1267 |
11 | 60776 | ΑΔΗ | 4 | 5 | Πρωτότυπο | 1881, 1882 (Ελάχιστα 1883-4)) | 788 |
12 | 60281 | ΑΔΗ | 4 | 4Α | Πρωτότυπο | 1880, 1881, 1882, 1884, 1885, 1886, 1887, 1888, 1893 | 494 |
13 | 59532 | ΑΔΗ | 4 | 3 | Πρωτότυπο | 1876, 1877, 1878, 1879, 1880, 1881, 1890 | 748 |
14 | 59027 | ΑΔΗ | 4 | 3Α | Πρωτότυπο | 1876, 1877, 1878, 1879, 1880 | 504 |
15 | 58436 | ΑΔΗ | 4 | 2 | Πρωτότυπο | 1861 | 590 |
16 | 58265 | ΑΔΗ | 4 | 2Α | Πρωτότυπο | 1872, 1873, 1874, 1875 | 170 |
17 | 57537 | ΑΔΗ | 4 | 1 | Πρωτότυπο | 1862, 1863, 1870, 1871. 1872. 1876, 1877 | 727 |
18 | 57130 | ΑΔΗ | 4 | 1Α | Πρωτότυπο | 1862, 1864, 1869, 1870, 1871, 1872, 1873 | 406 |
19 | 56722 | ΑΔΗ | 3 | 61 | Πρωτότυπο | 1861 | 407 |
20 | 5650 | ΑΔΗ | 40 | Πρωτότυπο | 1870 | 566 |