Δημογεροντία
Ο θεσμός των «δημογεροντιών» στην Κρήτη ίσχυσε στα τελευταία σαράντα χρόνια της τουρκικής κυριαρχίας (1858-1900). Πρόκειται για ένα μόρφωμα θεσμού κοινοτικής αυτοδιοίκησης, στα πλαίσια των προνομίων που παρείχαν οι Οθωμανοί στους Χριστιανικούς κυρίως πληθυσμούς για να αποφύγουν την έξαρση των εθνικού χαρακτήρα επαναστατικών εξεγέρσεων. Γράφει για αυτόν τον θεσμό η Κάλλια Καλλιατάκη – Μερτικοπούλου: Η κοινοτική αυτοδιοίκηση των Χριστιανών της Κρήτης, παρά τις υποσχέσεις του Πορθητή Κιοπρουλή, κατακτήθηκε αργοπορημένα και δύσκολα, σε σύγκριση προς τις υπόλοιπες επαρχίες της Αυτοκρατορίας. Προεστώτες, πρόκριτοι, πρωτόγεροι και συμβούλια γερόντων μνημονεύονται από την πρώιμη τουρκοκρατία, αλλά τακτικά συγκροτημένα δημογεροντιακά σώματα ελλείπουν. Ο δημογεροντιακός θεσμός αναγνωρίσθηκε επίσημα το 1858, οπότε συστήθηκαν στις έδρες των τριών τμημάτων, δηλαδή στα Χανιά, το Ηράκλειο και το Ρέθυμνο, οι χριστιανικές και μουσουλμανικές κεντρικές δημογεροντίες, με εκπροσώπους των πόλεων και των επαρχιών. Στη δικαιοδοσία των δημογεροντιών αναγόταν η επίλυση προβλημάτων οικογενειακού και κληρονομικού δικαίου, καθώς και η επιστασία κοινωφελών καταστημάτων, σχολείων, νοσοκομείων κ.α. Οι δημογεροντίες παρενέβαιναν και στη διαχείριση των ορφανικών περιουσιών (μέσω της Χριστιανικής Ορφανικής Τραπέζης.) Συγκεκριμένα επιτρόπευαν τα ορφανά από πατέρα ανήλικα παιδιά και διακανόνιζαν τα περιουσιακά τους στοιχεία μέχρι να ενηλικιωθούν. Το αρχείο της Δημογεροντίας Ηρακλείου απεικονίζει ακριβώς το σύνολο αυτών των δραστηριοτήτων και την βήμα προς βήμα εξέλιξή τους από το 1858 έως το 1900 περίπου.ς.
Κωδικός Τεκμηρίου | Είδος Εγγράφου | Περιγραφή | Ημερομηνία Τεκμηρίου | Τοποθεσία | Κύρια ονόματα | Αριθμός Σελίδων |
---|---|---|---|---|---|---|
45770_1 | Εντολή | Εντολή της Χριστιανικής Δημογεροντίας προς την Διεύθυνση της Ορφανικής Τραπέζης για την καταβολή ποσού στην Κυριακή Ψαροπούλα, υπέρ του υιού της με τον αποθανόντα σύζυγό της Ευθύμιο Λαδουκάκη. |
2/1/1871 | Πλάτανος | Λαδουκάκης Ευθύμιος, Ψαροπούλα Κυριακή | 2 |
58265_2 | Επιστολή | Επιστολή της Τμηματικής Εφορίας προς τον Εμμανουήλ Σπινθάκη, κάτοικο Αλεξάνδρειας, ο οποίος ανέλαβε την αποπληρωμή χρεών των αδελφών του Γεωργίου και Ιωάννη, κατοίκων Πιτσιδίων. Απονομή σχετικών επαίνων και αναλυτική ενημέρωση περί των χρεών. |
8/2/1873 | Αλεξάνδρεια | Εμμανουήλ, Ιωάννης, Γεώργιος Σπινθάκης | 2 |
59532_2 | Εξώφυλλο | Εξώφυλλο φακέλου με αποδέκτη την Δημογεροντία Ηρακλείου. |
2 | |||
62833_1 | γραπτό διαγωνισμού | Γραπτό του υποψηφίου (δημοδιδασκάλου); Ζαχαρία Καλογιαννάκη, στο μάθημα της αρχαίας ιστορίας. |
1883 | Ζαχαρίας Καλογιαννάκης | 1 | |
44191_1 | Βιβλίο | Απόσπασμα Πρακτικού από Βιβλίο της λεγόμενης "Κρητικής Τραπέζης" του έτους 1912. Περιέχει κινήσεις πληρωμών και λοιπών συναλλαγών και ατομικές καρτέλες ιδιωτών οφειλετών αλλα και εκμισθωτών μοναστηριακών ακινήτων, με στοιχεία μίσθωσης,ονόματα μαρτύρων , τίμημα κλπ. Προφανώς παρατοποθετημένο στο Αρχείο της Δημογεροντίας Ηρακλείου, καθότι σαφώς μεταγενέστερο. |
1912 | Πλήθος οικισμών | Πλήθος ονομάτων | 38 |
57537_3 | Διαβιβαστικό έγγραφο | Επιστολή του Διευθυντή της Ορφανικής Τραπέζης, προς την Χριστιανική Δημογεροντία Ηρακλείου διαβιβαστική του Ισολογισμού του έτους. |
1/3/1862 | Ηράκλειο | Νικολαΐδης Ιω. | 1 |
47077_1 | Αναφορά | Αναφορά της Ορφανικής Τραπέζης Ηρακλείου προς την Δημογεροντία Ηρακλείου για χρέη του αποθανόντος Φραγκίσκου Ζαφειράκη. |
4/1/1872 | Ηράκλειο | Ζαφειράκης Φραγκίσκος | 1 |
37091_1 | Αναφορά | Αναφορα περί την καταγραφή της περιουσίας του αποθανόντος Νικ. Καμπιτάκη. Συναποτελείται από τα α.α. 1 και α.α.2. |
8/9/1869 | Γρηγοριά | Καμπιτάκης Νικ. | 1 |
8321_1 | Αναφορά | Αναφορά δημογερόντων οικισμού Τεφελίου (;) Μονοφατσίου προς την Δημογεροντία Ηρακλείου, για την οικονομική και περιουσιακή κατάσταση των τέκνων αποθανούσης κατοίκου του οικισμού. |
7/3/1871 | Τεφέλι | 2 | |
7361_2 | Αναφορά | Επιστολή της Χριστιανικής Δημογεροντίας προς τον Χριστ. Αργυράκη, αναφορικά με την μεσολάβησή του σε αξιωματούχους της Κων/πολης για την δρομολόγηση ζητημάτων της Δημογεροντίας. Συναποτελείται από τα α.α. 1 και α.α. 2 |
- | Ηράκλειο | Αργυράκης Χριστ. , Χρηστάκης Εφέντης | 2 |